Bir kadının karın içi organlarının tam olarak incelenmesi hem kısırlık hem de diğer rahatsızlıklar hakkında önemli bilgiler verebilir. Genellikle dış tan yapılan muayene ile tespit edilemeyen rahatsızlıklar laparoskopi ve histeroskopi ile ortaya çıkarılabilir. Çünkü bu yolla iç organlara direkt olarak bakmak mümkündür. Böylece hem tanı konmuş olur hem de gerektiğinde anında tedavi etmek mümkündür. Tanısal laparoskopide rahmin, tüplerin ve yumurtalıkların dış yüzleri ve kom şu organlar gözlenir, tanısal histeroskopide ise rahmin iç yüzüne bakılır. Bu işlemlerin her ikisi de konunun uzmanları tarafından yapılmalıdır.
Tanısal laparoskopi ile endometriozis, rahme ait iyi huylu tümörlerden olan miyomlar, yumurtalık kistleri, etrafa dokularla olan yapışıklıklar ve dış gebelik tanısı konabilir. Eğer karın alt bölgesinde ağrı varsa ve hastanın geçmişinde iltihabi akıntı hikâyesi varsa bu durumda tanısal laparoskopi önerilebilir. Laparoskopi adet bittikten hemen sonra yapılır ve genellikle genel anestezi kullanılır. Hasta anestezi altındayken göbekten sokulan bir iğne ile batın içine karbondioksit gazı verilir. Böylece diğer iç organlar leğen kemiği boşluğundan uzaklaşır, sonra laparoskop karın boşluğuna itildiğinde barsak, mesane ve kan damarlarına zarar vermemiş olur.
İşlemsel laparoskopide ise karın içi organlarına ait birçok rahatsızlık tedavi edilebilir. Bu esnada açılan diğer 2 delikten batın içine makas, tutucu ve biyopsi alıcı forsepsler karın boşluğuna sokulabilir. Elektro cerrahi ve lazer ve dikiş malzemeleri de bu deliklerden batına sokulabilir. Burada kullanılan teknik ve aletler tamamen cerrahın yeteneği ve tecrübesi ile yakından ilgilidir.
Tanısal histeroskopi kısırlık, tekrarlayan düşük ve anormal kanamalarda son derece yararlıdır. Böylece polip, miyom, yapışıklıklar, doğumsal anomaliler tespit edilebilir. Histeroskopi öncesinde histerosalpingogram(rahim içi ve tüpleri gösteren film), ultrasonografi, salin infüzyon sonografi (rahim içine sıvı verilerek ultrasonografi ile yapılan değerlendirme) ile rahim içi incelenebilir. Karbondioksit gazı veya çeşitli solüsyonlarla rahim içi doldurulur, bunlar rahim içini genişletirler ve doktor bu sayede rahim içinde ne olduğunu görebilir. Cerrahi histeroskopi ile miyomlar, yapışıklıklar ve polipler rahim içinden çıkarılırlar.
